τεστ ΚΟΠΩΣΗΣ

Γράφει ο Δημήτριος Βραχάτης, Ειδικός Καρδιολόγος, Διδάκτωρ Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Τί είναι το τεστ κόπωσης;

Η δοκιμασία (τεστ) κόπωσης συνίσταται στη συνεχή καταγραφή ηλεκτροκαρδιογραφήματος  ενώ ο ασθενής υποβάλλεται σταδιακά σε προοδευτικά αυξανόμενου βαθμού σωματική κόπωση βάσει ειδικού πρωτοκόλλου. Η σωματική κόπωση επιτυγχάνεται συνήθως με γρήγορο περπάτημα σε κυλιόμενο τάπητα («διάδρομο γυμναστηρίου»), ή με ειδικό στατικό ποδήλατο.

Τί βλέπουμε με τη δοκιμασία κόπωσης;

Ο καρδιολόγος παρατηρεί συνεχώς το ηλεκτροκαρδιογράφημα ως προς την εμφάνιση μεταβολών συμβατών με ύπαρξη σημαντικής ισχαιμίας, τον καρδιακό ρυθμό καθώς και την εμφάνιση, επιδείνωση ή βελτίωση έκτακτων συστολών, ή φαινομένων όπως η προδιέγερση.

Παράλληλα μετράται σε τακτικά διαστήματα η αρτηριακή πίεση του ασθενούς, ενώ ζητείται από τον ασθενή να αναφέρει την εμφάνιση συμπτωμάτων όπως  δύσπνοια ή πόνος στο θώρακα.

Μετά την ολοκλήρωση της σωματικής δραστηριότητας η παρακολούθηση συνεχίζεται για μερικά λεπτά. Η συνολική διάρκεια της εξέτασης είναι περίπου 20-25 λεπτά.

Τί κάνει στη καρδιά η δοκιμασία κόπωσης;

Κατά τη σωματική άσκηση, οι απαιτήσεις της καρδιάς σε οξυγόνο αυξάνονται. Αν οι στεφανιαίες αρτηρίες πάσχουν, δεν είναι ικανές να «αυξήσουν» επαρκώς τον όγκο οξυγονωμένου αίματος που κατευθύνεται στο μυοκάρδιο. Συνεπώς, προκαλείται μία σχετική ισχαιμία η οποία αναδεικνύεται με αλλαγές στο ηλεκτροκαρδιογράφημα ή στο σύμπτωμα του/της εξεταζόμενου.

Επί πλέον με την αύξηση της καρδιακής συχνότητας τροποποιούνται ορισμένες ηλεκτροφυσιολογικές ιδιότητες των κυττάρων της καρδιάς και μεταβάλλονται αντίστοιχα ορισμένα ηλεκτροκαρδιογραφικά χαρακτηριστικά. 

Έτσι, μέσω των ανωτέρω μηχανισμών, μπορεί να «αποκαλύφθούν»  υποκείμενα πρόβληματα.

Για ποιο λόγο γίνεται;

Η δοκιμασία αυτή μπορεί να διενεργηθεί για διάφορους λόγους. Ανάμεσα στους σκοπούς της είναι:

• Να επιβεβαιώσει την κλινική υποψία στεφανιαίας νόσου,
• Να ελεγχθεί η σημαντικότητα της υπολειπόμενης στεφανιαίας νόσου μετά από αγγειοπλαστική ή CABG (by-pass),
• Να σταδιοποιήσει τον κίνδυνο μελλοντικών δυσμενών συμβαμάτων,
• Να παρακολουθήσει την εξέλιξη αρρυθμιολογικών φαινομένων ή χαρακτηριστικών (που προϋπάρχουν) κατά τη διάρκεια της εξέτασης,
• Να διαπιστωθεί με αντικειμενικό τρόπο η αντοχή στην κόπωση ή η εμφάνιση σχετικών συμπτωμάτων.

Τί συμβαίνει κατά τη δοκιμασία κόπωσης;

Κατά τη διάρκεια της εξέτασης συμβαίνουν τα εξής:

1. Στο πρόσθιο θωρακικό τοίχωμα του/της ασθενούς τοποθετούνται τα ηλεκτρόδια καταγραφής ηλεκτροκαρδιογραφήματος,
2. Διενεργείται πλήρης καταγραφή ηλεκτροκαρδιογρααφήματος σε ύπτια (ξαπλωτή) και όρθια θέση,
3. Ξεκινά το πρωτόκολλο της άσκησης, με αυξανόμενο βαθμό δυσκολίας (κάθε 3 λεπτά),
4. Μόλις ολοκληρωθεί το πρωτόκολλο άσκησης, ο/η εξεταζόμενος παρακολουθείται για μερικά λεπτά ακόμα.

Πότε διακόπτεται η εξέταση;

Η εξέταση διακόπτεται σε κάθε περίπτωση που η συνέχιση της είναι επικίνδυνη για το εξεταζόμενο άτομο, όπως:

• Εμφάνιση έντονης μυϊκής κόπωσης (μυϊκός κάμματος)
• Εμφάνιση έντονης ζάλης ή/και τάσης για λιποθυμία
• Εμφάνισης έντονου πόνου ή δύσπνοιας
• Εμφάνιση επικίνδυνων αρρυθμιών
• Πολύ υψηλή ή πολύ χαμηλή αρτηριακή πίεση
• Θετικό κριτήριο για ισχαιμία

«Έβγαλα» ή «δεν» έβγαλα την εξέταση;

Αυτό αποτελεί μία συχνή απλοϊκή ερώτηση των εξεταζόμενων. Η μονολεκτική απάντηση δεν έχει νόημα. Η ερμηνεία των αποτελεσμάτων γίνεται λαμβάνοντας υπόψην πολλά στοιχεία της μελέτης, την ένδειξη (λόγος που ζητήθηκε η εξέταση) και το ιστορικό του ατόμου.

Πώς ερμηνεύεται το αποτέλεσμα της δοκιμασίας κόπωσης;

Η δοκιμασία κόπωσης παρακολουθεί την ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς σε συνθήκες εντόνης σωματικής άσκησης. Τα κριτήρια για το «αποτέλεσμα» της συνεπώς αναφέρονται σε ορισμένα σημεία που αναγνωρίζονται στο ηλεκτροκαρδιογράφημα καθώς και στα συμπτώματα που τυχόν θα αναπτύξει ο/η εξεταζόμενος.

Ωστόσο, για να εξαχθεί συμπέρασμα υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις, όπως η επίτευξη μίας συγκεκριμένης καρδιακής συχνότητας (παλμοί ανά λεπτό) για κάθε ηλικία εξεταζόμενου ατόμου. Αυτό ο όριο είναι το 85% της προβλεπόμενης για την ηλικία μέγιστης καρδιακής συχνότητας (υπολογίζεται ως 220 μείον την ηλικία του εξεταζόμενου).

«Θετική» ή «Αρνητική» δοκιμασία για ισχαιμία σημαίνει ότι βάσει των κριτηρίων της συγκεκριμένης μεθόδου επιβεβαιώνεται («θετική») ή αποκλείεται («αρνητική») η υπόθεση της ύπαρξης κλινικώς σημαντικής στεφανιαίας νόσου. Τα αποτελέσματα ερμηνεύονται πάντα έχοντας υπόψην και την πιθανότητα λάθους της μεθόδου (ψευδώς θετικά και ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα).

«Μη διαγνωστική δοκιμασία» για ισχαιμία σημαίνει ότι δε συντρέχουν οι προϋποθέσεις για να βγάλουμε αξιόπιστο συμπέρασμα. Άρα η συγκεκριμένη δοκιμασία είναι «άχρηστη» ως προς το να μας απαντήσει το ερώτημα για την ύπαρξη η μη κλινικώς σημαντικής στεφανιαίας νόσου.

Ποια λειτουργική δοκιμασία να πρέπει να προτιμήσω;

Η δοκιμασία κόπωσης σε τάπητα ή ποδήλατο προϋποθέτει μία ελάχιστη φυσική κατάσταση του ατόμου και απουσία σημαντικών μυοσκελετικών προβλημάτων (π.χ. από τα γόνατα). Στην περίπτωση που το άτομο δε μπορεί να ανταποκριθεί σε έντονο σωματικό φορτίο υπάρχουν εναλλακτικές λειτουργικές δοκιμασίες (βλέπε παρακάτω).

Επιπλέον, η δοκιμασία κόπωσης όσον αφορά τη διάγνωση στεφανιαίας νόσου έχει υποβαθμιστεί από τις τρέχουσες κατευθυντήριες οδηγίες, οι οποίες δίνουν προτεραιότητα σε λειτουργικές δοκιμασίες με απεικονιστική παρακολούθηση (π.χ.  stress echo ή σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου) οι οποίες και εμφανίζουν μεγαλύτερη διαγνωστική ακρίβεια.

Η τελική απόφαση λαμβάνεται ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες του/της κάθε ασθενούς και της τοπικής διαθεσιμότητας.

Να κάνω δοκιμασία κόπωσης χωρίς να έχω εξεταστεί από ιατρό;

Αυτό είναι μία λάθος πρακτική για πολλούς λόγους. Ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένοι λόγοι:

• η ερμηνεία των αποτελεσμάτων μπορεί να οδηγήσει σε άσκοπες επιπλέον εξετάσεις και ταλαιπωρία τον ασθενή
• μπορεί ο ασθενής να μη καταφερεί καν να ολοκληρώσει την εξέταση ή/και να τραυματιστεί (πχ επί ορθοπαιδικών προβληματών)
• μπορεί ο ασθενής να έχει αντένδειξη για να υποβληθεί στην εξέταση (βέβαια αυτό θα πρέπει να επιβεβαιώνεται από τον καρδιολόγο που την διενεργεί).

Πότε απαγορεύεται να κάνω δοκιμασία κόπωσης (αντενδείξεις);

Η δοκιμασία κόπωσης αυτή είναι σχεδιασμένη για να προκαλεί αυξημένες απαιτήσεις καρδιακού έργου ώστε να αναδειχθούν παθολογικές καταστάσεις που υπάρχουν αλλά παραμένουν σιωπηλές σε συνθήκες ηρεμίας.

Είναι επομένως εύκολα κατανοητός ο λόγος για τον οποίο έχει αντένδειξη να εκτελείται σε υποψία οξείας παθολογίας όπως οξύ στεφανιαίο επεισόδιο ή μυοκαρδίτιδα  ή σοβαρού βαθμού στένωση αορτής.

Τέλος δεν έχει νόημα να εκτελείται όταν το  ηρεμίας έχει διαταραχές που δεν επιτρέπουν την διάγνωση μέσω των αναμενόμενων μεταβολών κατά τη διάρκεια της κόπωσης.

Υπάρχουν επιπλοκές – κίνδυνοι;

Είναι γενικά μια ασφαλής εξέταση. Ωστόσο, περιγράφονται επιπλοκές όπως επικίνδυνες αρρυθμίες σε ποσοστό 5 ανά 10.000 περιπτώσεις και θάνατος λιγότερο από 1 ανά 10.000 περιπτώσεις. Για το λόγο αυτό η εξέταση αυτή διενεργείται πάντα υπό την επίβλεψη καρδιολόγου.

Τί προετοιμασία πρέπει να κάνω πριν το τέστ κόπωσης;

Για τη διενέργεια της εξέτασης ο ασθενής καλό είναι να μην έχει καταναλώσει μεγάλη ποσότητα τροφής ή υγρών 2-3 ώρες πριν την εξέταση, θα πρέπει να φορά κατάλληλα (άνετα) υποδήματα (παπούτσια) και ρούχα που δε θα εμποδίσουν την άσκηση.

Επιπλέον, συνήθως πρέπει να διακοπούν 2-3 ημέρες πριν την εξέταση φαρμακευτικές ουσίες όπως β-αποκλειστές.

Οι άνδρες, αν υπάρχει έντονη τριχοφυΐα στο θώρακα, καλό είναι να έχουν ξυρίσει την αντίστοιχη περιοχή (ώστε να είναι σταθερά τα ηλεκτρόδια καταγραφής).