ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ

Γράφει ο Δημήτριος Βραχάτης, Ειδικός Καρδιολόγος, Διδάκτωρ Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Τι είναι ο σακχαρώδης διαβήτης;

Ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί μια διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων του οργανισμού, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την αδυναμία του οργανισμού να ρυθμίσει σε ικανοποιητικό βαθμό τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα, η συγκέντρωση της οποίας αυξάνεται. Ωστόσο, η διαταραχή αυτή αφορά και τον μεταβολισμό άλλων απαραίτητων συστατικών για τον οργανισμό, όπως των λιπών και των πρωτεϊνών. Βασικό στοιχείο του ζητήματος αυτού αποτελεί η ανεπάρκεια της ινσουλίνης, μιας ορμόνης του παγκρέατος,  η οποία οφείλεται είτε σε μειωμένη παραγωγή της ορμόνης, είτε σε ανάγκες του οργανισμού στις οποίες το πάγκρεας αδυνατεί να ανταπεξέλθει.

Ποιοι είναι οι πιο συνηθισμένοι τύποι σακχαρώδη διαβήτη;

Υπάρχουν διάφοροι τύποι σακχαρώδη διαβήτη, οι διαφορές των οποίων εξαρτώνται με τους τύπους της ινσουλίνης. Στους κύριους αυτούς τύπους ανάκουν: 

• Σακχαρώδης διαβήτης τύπου I: Στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου I, τα κύτταρα τα οποία παράγουν ινσουλίνη, καταστρέφονται με αυτοάνοσο μηχανισμό. Συνήθως εμφανίζεται σε άτομα πιο νεαρών ηλικιών, όπως και στα παιδιά. Βασικό χαρακτηριστικό είναι η απουσία ινσουλίνης και η χορήγηση της.
• Σακχαρώδης διαβήτης τύπου II: Βασικό στοιχείο του σακχαρώδη διαβήτη τύπου II αποτελεί η αυξημένη αντίσταση του οργανισμού στην ινσουλίνη. Το αποτέλεσμα είναι η ποσότητα της ινσουλίνης που παράγεται να μην είναι αρκετή για την κάλυψη των αναγκών του οργανισμού. Στα αρχικά στάδια της νόσησης, η ποσότητα της μπορεί να είναι επαρκής ή ελάχιστα αυξημένη. Η θεραπεία σε αυτή την περίπτωση περιλαμβάνει τη λήψη αντιδιαβητικών δισκίων. Ωστόσο, σε πιο προχωρημένα στάδια, η θεραπεία με ινσουλίνη είναι απαραίτητη. Αυτός ο τύπος διαβήτη συναντάται συχνότερα, ενώ χαρακτηρίζεται από κληρονομικότητα.
• Σακχαρώδης διαβήτης κύησης: Είναι πιθανό κατά τη διάρκεια της διάρκεια της εγκυμοσύνης να εμφανιστεί σακχαρώδης διαβήτης, ο οποίος αντιμετωπίζεται με την προσαρμογή της διατροφής, και τη χορήγηση ινσουλίνης.

Τι συμπτώματα έχει ο σακχαρώδης διαβήτης;

Τα συμπτώματα του σακχαρώδη διαβήτη διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή, ανάλογα με την αύξηση του σακχάρου στο αίμα. Μάλιστα, ορισμένοι ασθενείς με διαβήτη τύπου II μπορεί να μην εμφανιστούν καν συμπτώματα. Στα συμπτώματα του διαβήτη ανήκουν:

• Αύξηση αισθήματος δίψας (πολυδιψία)
• Συχνοουρία
• Αυξημένο αίσθημα πείνας (πολυφαγία)
• Μεγάλη και ανεξήγητη απώλεια βάρους
• Κόπωση
• Αλλαγές και δυσκολίες στην όραση
• Εμφάνιση συχνών λοιμώξεων
• Εμφάνιση πληγών, οι οποίες αργούν να επουλωθούν
• Λοιμώξεις ουροποιητικού συστήματος

Σακχαρώδης διαβήτης: διάγνωση.

Στην περίπτωση του σακχαρώδη διαβήτη ιδιαίτερα σημαντική είναι η διάγνωση. Όπως και με όλες τις ασθένειες, η έγκαιρη διάγνωση μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών, ενώ την ίδια στιγμή βελτιώνεται η ποιότητα ζωής των ασθενών. Η διάγνωση πραγματοποιείται έπειτα από μια σειρά αιματολογικών εξετάσεων, στις οποίες ανήκουν:

• Μέτρηση γλυκόζης πλάσματος νηστείας
• Μέτρηση μεταγευματικής γλυκόζης
• Καμπύλη σακχάρου
• Μέτρηση γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c)

Αντιμετώπιση σακχαρώδη διαβήτη.

Βασικά στοιχεία για τη θεραπεία του σακχαρώδη διαβήτη αποτελούν οι προσαρμογές της διατροφής και η άσκηση, καθώς και η θεραπευτική αγωγή, προσαρμοσμένη στις ανάγκες του ασθενή. Αν και στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου I η χορήγηση ινσουλίνης είναι απαραίτητη, στην περίπτωση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου II η θεραπεία ξεκινά με τη χορήγηση αντιδιαβητικών δισκίων. Σε περίπτωση όμως που η χορήγηση των δισκίων και οι αλλαγές του τρόπου ζωής δεν είναι επαρκείς, η χορήγηση ινσουλίνης είναι απαραίτητη.

Πρόληψη σακχαρώδη διαβήτη.

Ακόμη και τα πιο απλά μέτρα, όπως ο υγιεινός τρόπος ζωής μπορούν να συμβάλλουν ιδιαίτερα αποτελεσματικά στην πρόληψη ή την καθυστέρηση της εμφάνισης του Διαβήτη τύπου II. Για να επιτευχθεί αυτό, μερικές συνήθειες περιλαμβάνουν:

• Διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους
• Ήπια σωματική άσκηση
• Ισορροπημένη και υγιή διατροφή, με την αποφυγή της ζάχαρης και του κορεσμένου λίπους
• Αποφυγή καπνίσματος, καθώς και
• Αποφυγή κατανάλωσης υπερβολικών ποσοτήτων αλκοόλ.

Ποιοι θα πρέπει να πραγματοποιούν προσυμπτωματικό έλεγχο;

Ορισμένες ομάδες ατόμων έχουν αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης διαβήτη και θα πρέπει να πραγματοποιούν προσυμπτωματικό έλεγχο, στον οποίο περιλαμβάνεται η μέτρηση γλυκόζης νηστείας. Σε αυτές τις ομάδες ανήκουν όσοι:

• Έχουν ηλικία μεγαλύτερη των 45 ετών
• Αντιμετωπίζουν παχυσαρκία
• Έχουν δείκτη μάζας σώματος μεγαλύτερο από 30
• Έχουν ιστορικό διαβήτη στο οικογενειακό τους περιβάλλον
• Αντιμετώπισαν διαβήτη κύησης ή τοκετό βρέφους με βάρος μεγαλύτερο των 4 κιλών
• Αντιμετωπίζουν υπέρταση ή κάποια άλλη καρδιαγγειακή νόσο

Επιπλοκές σακχαρώδη διαβήτη.

Η ρύθμιση των σακχάρων στο αίμα μειώνει τις πιθανότητες εμφάνισης επιπλοκών του διαβήτη. Ωστόσο, μια σειρά επιπλοκών, όπως τα αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης, η καθιστική ζωή, η αρτηριακή υπέρταση συμβάλλουν στην ανάπτυξη επιπλοκών. Οι επιπλοκές του σακχαρώδη διαβήτη χωρίζονται σε οξείες και χρόνιες

Στις οξείες επιπλοκές ανήκουν:

• Διαβητική κετοξέωση και διαβητικό κώμα: Η επιπλοκή αυτή είναι ιδιαίτερα σοβαρή και απαιτεί την άμεση μετάβαση σε ένα νοσοκομείο. Ο ασθενής είναι πρακτικά αφυδάτωμένος. Παίρνει συνήθως βαθιές, πολλές και με δυσκολία αναπνοές, ενώ συχνά παρουσιάζεται κοιλιακό άλγος. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να εμφανιστούν και συμπτώματα όπως υπνηλία, λήθαργος, πτώση επιπέδου συνείδησης.
• Υπερωσμωτικό μη κετωτικό κώμα: Βασικά χαρακτηριστικά του αποτελούν τα αυξημένα επίπεδα σακχάρου, καθώς και η αύξηση ωσμωτικότητας του πλάσματος. Η σηψαιμία, κάποια ασθένεια στο πάγκρεας, το έμφραγμα του μυοκαρδίου μπορούν να πυροδοτήσουν την εμφάνιση του.
• Υπογλυκαιμία: Μπορεί να προκληθεί σε διαβητικούς από έντονη σωματική άσκηση, λανθασμένη δοσολογία της χορήγησης ινσουλίνης, καθώς και  μειωμένη λήψη τροφής ή υδατανθράκων. Χαρακτηριστικά εμφάνισης της αποτελούν η ευερεθιστότητα, η αυξημένη εφίδρωση, η ταχυκαρδί καθώς και η απώλεια συνείδησης. Απαιτείται η άμεση πρόσληψη γλυκόζης από το στόμα (πχ με την κατανάλωση καθαρής ζάχαρης ή όποιου γλυκού είναια άμες διαθέσιμου), ή σε σοβαρές περιπτώσεις η ενδοφλέβια χορήγηση διαλυμάτων γλυκόζης.

Στις μακροχρόνιες επιπλοκές ανήκουν:

• Διαβητική μικροαγγειοπάθεια: Αποτελεί μια επιπλοκή η οποία προσβάλει τα τριχοειδή και προτριχοειδή αγγεία, και να έχουν ως συνέπεια την υπερπλασία τριχοειδών στην επιφάνεια του αμφιβληστροειδή, τη διαβητική νεφροπάθεια ή τη διαβητική νευροπάθεια.
• Αρτιοσκλήρυνση: Η εμφάνιση της αρτιοσκλήρυνσης μπορεί να πραγματοποιηθεί πιο νωρίς ή σε μια πιο έντονη μορφή από ότι στους μη διαβητικούς
• Εγκεφαλικά επεισόδια: Τα εγκεφαλικά επεισόδια που παρατηρούνται στους ασθενείς σακχαρώδη διαβήτη είναι κυρίως ισχαιμικού τύπου

Σακχαρώδης διαβήτης και καρδιά.

Η αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη αποτελεί ένα ζήτημα που απασχολεί έντονα τους καρδιολόγους, διότι αρκετά συχνά συνδέεται με τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Οι ασθενείς με στεφανιαία νόσο διαθέτουν διπλάσια έως και τετραπλάσια πιθανότητα εμφάνισης στεφανιαίας νόσου, αλλά και έως οκταπλάσια πιθανότητα εμφάνισης καρδιακής ανεπάρκειας. Επιπλέον, αρκετά υψηλή είναι η εμφάνιση της νόσου των καρωτίδων, καθώς και άλλων περιφερειακών αγγείων. Ακόμη, πολλές είναι οι περιπτώσεις που συνδέεται με την αύξηση του αρρυθμιολογικού κινδύνου, ιδιαίτερα κατά τις περιόδους υπογλυκαιμίας.

Αξίζει να σημειωθεί πως ο σακχαρώδης διαβήτης και η αρτηριακή υπέρταση πολλές φορές συνδέονται, δημιουργώντας αρκετά συχνά έναν φαύλο κύκλο, ο οποίος συνδέεται με τη στεφανιαία νόσο. Μάλιστα, η συνύπαρξη τους με τον σακχαρώδη διαβήτη αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά συμβάματα, με αποτέλεσμα την ανάγκη για πιο επιθετικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης ή της δυσλιπιδαιμίας. Επιπλέον, οι ασθενείς με διαβήτη μπορεί να παρουσιάσουν άτυπες εκδηλώσεις επί οξέων συμβαμάτων, ή να υποστούν ακόμη και οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου χωρίς να πονέσουν.

Οι πρόσφατες εξελίξεις στην αντιμετώπιση του σακαχαρώδη διαβήτη ανέδειξαν μια νέα κατηγορία φαρμάκων, τους αναστολείς συμεταφοράς γλυκόζης-νατρίου (SGLT-2is) που φαίνεται να έχουν προσθετική θετική επίδραση στους καρδιοπαθείς. Σήμερα αποτελούν θεραπεία εκλογής του σακχαρώδη διαβήτη σε άτομα που πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια. Πρόσφατες κλινικές μελέτες υποδεικνύουν την ευεργετική δράση των φαρμάκων αυτών ακόμα και σε καρδιοπαθείς ακόμα και αν δεν πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη.