ΑΠΩΛΕΙΑ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ - ΛΙΠΟΘΥΜΙΑ - ΣΥΓΚΟΠΗ
Γράφει ο Δημήτριος Βραχάτης, Ειδικός Καρδιολόγος, Διδάκτωρ Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Τί είναι η λιποθυμία;
Η παροδική απώλεια συνείδησης ή λιποθυμία (Transient Loss of Consciousness – TLO) αποτελεί μία από τις πιο άσχημες καταστάσεις που μπορεί να βιώσει ένα άτομο. Χαρακτηρίζεται από μικρή διάρκεια, απώλεια μνήμης σχετικά με το συμβάν, απώλεια ανταπόκρισης στα εξωτερικά ερεθίσματα και διαταραχή ελέγχου της κίνησης. Ένα επεισόδιο απώλειας συνείδησης μπορεί να οφείλεται σε συγκοπή, σε επιληπτική κρίση ή σε ψυχογενές επεισόδιο.
Ποιος γιατρός ασχολείται με τη λιποθυμία;
Σε περίπτωση απώλειας συνείδησης πρέπει πάντα να ακολουθεί επείγουσα εξέταση από ιατρό. Συχνά θα απαιτηθεί η εξέταση από ιατρούς αρκετών ειδικοτήτων ξεκινώντας από καρδιολογική εκτίμηση.
Ο καρδιολόγος ασχολείται με τα περιστατικά εκείνα που αντιστοιχούν στις περιπτώσεις συγκοπής, αυτό που συχνά στην καθομιλουμένη αποκαλείται λιποθυμικό επεισόδιο. Δηλαδή σε ένα επεισόδιο παροδικής απώλειας συνείδησης το οποίο επιπλέον χαρακτηρίζεται από αιφνίδια εισβολή, ακολουθείται από αυτόματη και πλήρη ανάταξη και οφείλεται σε εγκεφαλική υποάρδευση (δηλαδή μειωμένη παροχή οξυγονωμένου αίματος προς τον εγκέφαλο).
Τί συμβαίνει κατά τη συγκοπή στον οργανισμό;
Για να συμβεί η συγκοπή πρέπει να μειωθεί η παροχή οξυγονωμένου αίματος στον εγκέφαλο. Προς τούτο, αρκούν 6 έως 8 δευτερόλεπτα χαμηλής αρτηριακής πίεσης (50-60 mmHg) στο επίπεδο της αορτής (της κεντρικής αρτηρίας που ξεκινάει από την καρδιά), που αντιστοιχεί σε ακόμα μικρότερη πίεση στο επίπεδο των αρτηριών του εγκεφάλου (30-45 mmHg).
Τι διαφορά έχει το προ-συγκοπτικό επεισόδιο;
Προσυγκοπή καλούμε η κατάσταση που προηγείται της συγκοπής, αλλά δεν καταλήγει πάντα σε αυτήν. Το άτομο που βιώνει προσυγκοπτικό επεισόδιο το περιγράφει συνήθως ως ένα αίσθημα επικείμενης απώλειας συνείδησης, έντονη ζάλη ή σκοτοδύνη.
Πώς ταξινομείται η συγκοπή;
Η συγκοπή περεταίρω ταξινομείται σε:
§ καρδιογενή
§ ορθοστατική και σε
§ νευρογενή – αντανακλαστική.
Γιατί πρέπει να εξεταστώ άμεσα μετά από επεισόδιο συγκοπής;
Η επείγουσα διερεύνηση ενός συγκοπτικού επεισοδίου είναι ιδιαίτερα σημαντική, διότι σε ένα 10% των περιπτώσεων ακολουθεί μείζον δυσμενές σύμβαμα εντός των επόμενων 7-30 ημερών, αν δεν μεσολαβήσει ιατρική φροντίδα.
Μάλιστα περιγράφεται ότι τα προσυγκοπτικά επεισόδια έχουν τον ίδιο απώτερο κίνδυνο με τα συγκοπτικά επεισόδια. Η αποκάλυψη του αιτίου της συγκοπής είναι συχνά μια επίπονη διαδικασία ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που δεν τίθεται οριστική διάγνωση.
Τί εξετάσεις πρέπει να κάνω μετά από συγκοπτικό επεισόδιο;
Η βασική διαγνωστική προσπέλαση περιλαμβάνει:
§ λήψη αναλυτικού ιατρικού ιστορικού,
§ κλινική εξέταση (συμπεριλαμβανομένης δοκιμασίας ορθοστάτισης ή/και πλήξης -μάλαξης- καρωτιδικού βολβού),
§ διενέργεια ηλεκτροκαρδιογραφήματος (ηρεμίας ή/και 24ωρο Holter ρυθμού),
§ δοκιμασία κόπωσης και
§ διενέργεια αιματολογικών εξετάσεων.
Επί ενδείξεων μπορεί να απαιτηθεί η παρατεταμένη παρακολούθηση του καρδιακού ρυθμού μέσω εμφύτευσης ειδικής συσκευής τύπου loop recorder. Αναλόγως των ευρημάτων μπορεί να απαιτηθεί η πραγματοποίηση στεφανιογραφίας ή ηλεκτροφυσιολογικής μελέτης. Οι εξετάσεις αυτές πραγματοποιούνται κλιμακωτά βάσει αλγορίθμων βάσει των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε ασθενούς και μέχρι την ανάδειξη της τελικής διάγνωσης.
Που οφείλεται η καρδιογενής συγκοπή;
Η καρδιογενής συγκοπή, μπορεί να οφείλεται πρακτικά σε ολόκληρο το εύρος των καρδιαγγειακών παθήσεων όπως:
§ οξέα στεφανιαία σύνδρομα (που στην πράξη αντιστοιχούν περιορισμό της ροής αίματος στις στεφανιαίες αρτηρίες),
§ διαταραχές αγωγής του συστήματος αγωγής της καρδίας (δηλαδή του ηλεκτρικού δικτύου μέσω του οποίου επικοινωνούν μεταξύ τους τα κύτταρα της καρδιάς),
§ πνευμονική εμβολή,
§ οξύς διαχωρισμός αορτής,
§ κακοήθεις αρρυθμίες,
§ καναλοπάθειες,
§ συγγενείς καρδιοπάθειες κ.α.
Υπάρχει κίνδυνος από την καρδιογενή συγκοπή;
Πολλές από αυτές τις παραπάνω καταστάσεις είναι απειλητικές για τη ζωή. Μπορεί να εισέβαλαν αιφνιδίως (π.χ. έμφραγμα μυοκαρδίου ή πλήρης κολποκοιλιακός αποκλεισμός) ή να προϋπήρχαν διαγνωσμένα ή μη (π.χ. σοβαρή στένωση αορτικής βαλβίδας, χρόνια στεφανιαία σύνδρομα). Η τελική διάγνωση γίνεται σε επείγουσα βάση και ακολουθεί η κατάλληλη αντιμετώπιση.
Ποια είναι η θεραπεία της καρδιογενούς συγκοπής;
Σε αυτό το ερώτημα δεν υπάρχει ενιαία απάντηση. Η θεραπεία εξαρτάται από την αιτιολογία. Για παράδειγμα α) αν πρόκειται για οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου απαιτείται στεφανιογραφία και πιθανότατα αγγγειοπλαστική των στεφανιαίων αρτηριών, β) αν πρόκειται για κάποια σοβαρής μη αναστρέψιμης βραδυαρρυθμίας τότε απαιτείται τοποθέτηση μόνιμου βηματοδότη, γ) αν διαπιστωθεί σοβαρή στένωση αορτής απαιτείται αντικατάσταση αυτής, δ) αν διαπιστωθούν επικίνδυνες ταχυαρρυθμίες μπορεί να απαιτηθεί κατάλυση αυτών ή / και η τοποθέτηση απινιδωτή. Είναι κατανοητό ότι τα ανωτέρω παραδείγματα είναι ενδεικτικά και δεν είναι δυνατό να αναλυθούν όλες οι υποπεριπτώσεις μία προς μία.
Οι μη-καρδιογενείς συγκοπές είναι το ίδιο επικίνδυνες;
Η ορθοστατική και η νευρογενής – αντανακλαστική συγκοπή αποτελούν καλοήθεις μορφές. Συνήθως, δεν συντρέχει ιδιαίτερος λόγος ανησυχίας και η τροποποίηση της συμπεριφοράς του ασθενούς είναι στις περισσότερες περιπτώσεις η θεραπεία. Δηλαδή ο ασθενής πρέπει να:
§ αποφεύγει να σηκώνεται απότομα από καθιστή θέση,
§ να αναγνωρίζει τα πρόδρομα συμπτώματα ώστε να προλάβει να έρθει σε καθιστή ή ύπτια θέση αποφεύγοντας τελικά τη συγκοπή,
§ να «εκπαιδευτεί» στη διενέργεια ορισμένων ασκήσεων που βοηθούν στην πρόληψη τέτοιων επεισοδίων επί παρατεταμένης ορθοστασίας,
§ να είναι καλά ενυδατωμένος,
§ να αποφεύγει πολύ θερμά ντουζ,
§ να αποφεύγει ή να προφυλάσσεται από γνωστά εκλυτικά αίτια (π.χ. έντονα επώδυνα ερεθίσματα, έντονος φόβος, παρατεταμένη ορθοστάτιση).
Τέλος, σε συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό πρέπει να τροποποιηθεί η φαρμακευτική αγωγή ώστε να μην επιδεινώνει το φαινόμενο – σε ορισμένες περιπτώσεις δίδεται φαρμακευτική αγωγή ειδική για την αντιμετώπιση αυτών των επεισοδίων (φλουφροκορτιζόνη ή μιδροδρίνη).
Ποιά είναι η πρόγνωση των ασθενών με συγκοπή;
Η πρόγνωση εξαρτάται από την ακριβή αιτία της συγκοπής. Σημειώνεται ξανά ότι εξαιτίας του μεγάλου φάσματος των πιθανών αιτιών (από αθώες έως πολύ επικίνδυνες καταστάσεις), ο/η ασθενής θα πρέπει πάντα να εκτιμάται από ειδικό ιατρό και να μη γίνεται προσπάθεια αυτοδιάγνωσης.
Πότε πρέπει να ανησυχούμε;
Ήδη αναφέρθηκε ότι ένα επεισόδιο απώλειας συνείδησης (συμπεριλαμβνομένων των συγκοπτικών και μη επεισοδίων) χρήζει άμεσης ιατρικής συμβουλής και αντιμετώπισης. Ωστόσο επισημαίνονται ορισμένες καταστάσεις που σχετίζονται με μεγαλύτερο κίνδυνο:
§ Το επεισόδιο συνοδεύεται από έντονο πόνο στο θώρακα, στη κοιλιά, ή έντονο πονοκέφαλο
§ Το επεισόδιο συνοδεύεται από κρύα εφίδρωση
§ Το επεισόδιο συνοδεύεται από έντονη ταχυκαρδία ή βραδυκαρδία (υψηλοί ή χαμηλοί καρδιακοί παλμοί)
§ Το επεισόδιο συνοδεύεται από παρατεταμένα χαμηλή αρτηριακή πίεση
§ Το επεισόδιο αφορά σε άτομο με ιστορικό καρδιακής ανεπάρκειας, στεφανιαίας νόσου, βαλβιδοπάθειας, μυοκαρδιοπάθειας ή σοβαρής αρρυθμίας.
§ Το επεισόδιο αφορά σε ηλικιωμένο άτομο
§ Το επεισόδιο προκαλεί τραυματισμό
§ Το επεισόδιο συμβαίνει κατά τη διάρκεια της άσκησης
§ Επαναλαμβανόμενα επεισόδια
§ Οικογενειακό αναμνηστικό αιφνιδίου θανάτου σε μικρή ηλικία