Αμφικοιλιακή Βηματοδότηση
Συσκευές Καρδιακού Επανασυγχρονισμού

Γράφει ο Δημήτριος Βραχάτης, Ειδικός Καρδιολόγος, Διδάκτωρ Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

 

Τί είναι η αμφοικοιλιακή βηματοδότηση;

Πρόκειται για μία μορφή βηματοδότησης κατά την οποία ένα τεχνητό σύστημα (συσκευή καρδιακού επανασυγχρονισμού – Cardiac Resynchronization Device | CRT) διεγείρει την καρδιά χορηγώντας ηλεκτρικά ερεθίσματα με κατάλληλη χρονική απόσταση (χρονισμό) τόσο στην αριστερή όσο και στην δεξιά κοιλία της καρδιάς. Αυτό γίνεται με σκοπό η τεχνητή αυτή βηματοδότηση να έχει αποτέλεσμα που να μοιάζει -όσο γίνεται περισσότερο- με τον φυσικό τρόπο διάδοσης του ηλεκτρικού ερεθίσματος στις δύο κοιλίες της καρδιάς.

Πρόκειται για μία θεραπεία μέσω χρήσης συσκευής και όχι φαρμάκου. Αποτελεί ένα από τα τελευταία βήματα στον αλγόριθμο κλιμάκωσης της αγωγής ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια τα συμπτώματα της οποίας δε βελτιώνονται παρά τη χρήση της μέγιστης δυνατής φαρμακευτικής αγωγής.

Πώς λειτουργεί;

Οι συσκευές αμφικοιλιακής βηματοδότησης έχουν κύριο σκοπό να το  αντι-καταστήσουν σε κατά το δυνατόν μεγαλύτερο ποσοστό του 24ώρου το «φυσιολογικό» σύστημα αγωγής το οποίο λειτουργεί μεν, αλλά όχι με τον σωστό τρόπο. Εκ των πραγμάτων λειτουργούν και ως βηματοδότες – δηλαδή «αναπληρώνουν» το σύστημα αγωγής όταν αυτό δεν ανταποκρίνεται χρονότροπα (δηλαδή όταν υπάρχει βραδυκαρδία).

Κύριος σκοπός τους είναι δηλαδή να αντικαθιστούν το σύστημα αγωγής και να μεταδίδουν τα ηλεκτρικά ερεθίσματα κατά τρόπο που θα γινόταν αν το τελευταίο ήταν απολύτως υγιές. Αυτό αποσκοπεί στην αποτελεσματικότερη μηχανική συστολή της καρδιάς και τη βελτίωση της συμπτωματολογίας του ασθενή

 

Πότε χρειάζεται;

Η αμφικοιλιακή βηματοδότηση αποτελεί μία ειδική μορφή προχωρημένης θεραπείας σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια και συγκεκριμένα χαρακτηριστικά στο καρδιογράφημα (αποκλεισμός αριστερού ή δεξιού σκέλους και ταυτόχρονα μεγάλο σημαντική διεύρυνση του συμπλέγματος QRS) τα οποία είναι ενδεικτικά της δυσλειτουργίας του φυσικού συγχρονισμού των δύο κοιλιών (δυσυγχρονισμός).

Συνεπώς, τα συστήματα αμφικοιλιακής βηματοδότησης θέλουμε να λειτουργούν όσο γίνεται περισσότερο, να αναλαμβάνουν δηλαδή εκείνα το συντονισμό της ηλεκτρικής διάδοσης του ερεθίσματος στις κοιλίες καθόλη τη διάρκεια του 24ώρου. Σε διαφορετική περίπτωση, η αποτελεσματικότητα της θεραπείας μειώνεται.

Αντίθετα, η κλασική βηματοδότηση,  γίνεται για να διορθώσει την εγγενή χρονότροπη δυσλειτουργία του συστήματος αγωγής της καρδιάς και σκοπός είναι να λειτουργεί μόνο ως σύστημα υποστήριξης (back-up επί σοβαρής βραδυκαρδίας), επομένως θέλουμε να λειτουργεί όσο γίνεται λιγότερο.

 

Τί ιδιαίτερο έχουν οι συσκευές καρδιακού επανασυγχρονισμού (CRT);

Οι διατάξεις των συσκευών CRT μοιάζουν με αυτές των βηματοδοτών ή των απινιδωτών. Αποτελούνται από την γεννήτρια με τον ηλεκτρονικό εγκέφαλο και τα ηλεκτρόδια.

Η γεννήτρια των συσκευών CRT, ωστόσο, έχει λίγο μεγαλύτερο μέγεθος από αυτό που συνήθως έχουν οι απλοί βηματοδότες.

Η άλλη σημαντική διαφορά είναι ότι φέρουν ένα επιπλέον ηλεκτρόδιο (για την αριστερά κοιλία). Συνολικά δηλαδή, συνήθως, φέρουν ένα ηλεκτρόδιο που τοποθετείται στον δεξιό κόλπο της καρδιάς και πάντα ένα ηλεκτρόδιο που τοποθετείται στη δεξιά κοιλίας της καρδιάς και ένα ηλεκτρόδιο (επιπλέον) το οποίο τοποθετείται στον στεφανιαίο κόλπο.

Ο στεφανιαίος κόλπος είναι η μεγάλη φλέβα της καρδιάς. Προωθώντας ένα καλώδιο εντός αυτού επιτυγχάνεται (λόγω ανατομικής γειτνίασης) η απευθείας βηματοδότηση της αριστερής κοιλίας.

Πώς τοποθετείται μία συσκευή CRT;

Η διαδικασία εμφύτευσης, αν και πιο απαιτητική τεχνικά, είναι λίγο έως πολύ είναι παρεμφερής με αυτή της τοποθέτησης συμβατικού βηματοδότη ή απνιδωτή και φέρει αντίστοιχους κινδύνους.

Αν χρειάζομαι και απινιδωτή;

Στην περίπτωση που ο ασθενής έχει πρόσθετη ένδειξη για απινιδωτή τότε κατάλληλες συσκευές CRT μπορούν να το υποστηρίξουν και αυτό (σε αυτή την περίπτωση καλούνται CRT-D, έναντι των CRT-P που δεν έχουν δυνατότητα απινίδωσης).

Έχω ήδη βηματοδότη (ή απινιδωτή) μπορεί να αναβαθμιστεί σε CRT;

Εάν ο ασθενής φέρει ήδη βηματοδότη ή απινιδωτή είναι δυνατή η αναβάθμιση του συστήματος με την εμφύτευση ενός επιπλέον ηλεκτροδίου και αντικατάσταση της απλής γεννήτριας με γεννήτρια CRT.

Πόσο διαρκεί η νοσηλεία μετά την εμφύτευση;

Ο συνήθης χρόνος νοσηλείας, εφόσον δεν υπάρχουν επιπλοκές είναι 24 ώρες.

Κάθε πότε γίνεται ο έλεγχος της συσκευής CRT;

Ο έλεγχος γίνεται όπως και σε οποιαδήποτε βηματοδική ή απινιδωτική συσκευή. Είναι ετήσιος σε τακτική βάση και εκτάκτως αν υπάρχουν κλινικές ενδείξεις ή αν έχει χορηγηθεί εκφόρτιση (σε περίπτωση που η συσκευή έχει και απινιδωτική λειτουργία).

Πότε θα εξεταστώ επειγόντως μετά την εμφύτευση;

Άμεση εξέταση απαιτείται επί περιπτώσεων επίμονου πυρετού (πέραν του 24ώρου), πόνου στο στήθος / θώρακα (στην ηρεμία ή τη βαθιά ανάσα), δύσπνοιας, λιποθυμικού επεισοδίου, επί έντονης φλεγμονής (πόνος, ερυθρότητα, οίδημα) ή αιματώματος στο σημείο της θήκης της συσκευής. Σε κάθε περίπτωση θα έχετε λάβει οδηγίες από τον καρδιολόγο σας.

Επιτρέπεται η μαγνητική τομογραφία;

Η τάση είναι όλο και περισσότερα μοντέλα συσκευών να είναι συμβατά με τη διενέργεια μαγνητικής τομογραφίας (MRI compatible). Η «ταυτότητα» της συσκευής σας, αναφέρει το ακριβές μοντέλο και τις δυνατότητες του ως προς αυτό το θέμα.  

Τί πρέπει να προσέχω στη ζωή μου;

Αν φέρετε συσκευή  CRT πρέπει να αποφεύγετε τα ισχυρά μαγνητικά πεδία (όπως π.χ. στον έλεγχο του αεροδρομίου) διότι είναι πιθανό να επηρεάσουν τη λειτουργία της (το φαινόμενο αυτό είναι περιορισμένο στα νεότερα μοντέλα). Καλό είναι συσκευές κινητών τηλεφώνων να μη τοποθετούνται κοντά στη θήκη και να χρησιμοποιούνται από την «απέναντι» πλευρά αυτής.