Στεφανιαία αθηροσκλήρωση: Όλα όσα πρέπει να ξέρετε

Η στεφανιαία αθηροσκλήρωση, η γνωστή και ως στεφανιαία νόσος, είναι μία από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Χαρακτηρίζεται από τη συσσώρευση χοληστερόλης και άλλων υπολειμμάτων στα τοιχώματα μίας ή περισσοτέρων αρτηριών, η οποία περιορίζει τη ροή του αίματος προς τον μυ της καρδιάς, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής και άλλων καρδιαγγειακών προβλημάτων.

Τι είναι η στεφανιαία αθηροσκλήρωση;

Η στεφανιαία αθηροσκλήρωση ως όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη συσσώρευση πλάκας (η οποία αποτελείται από λίπος, χοληστερόλη, ασβέστιο και άλλες ουσίες) στο εσωτερικό των τοιχωμάτων των στεφανιαίων αρτηριών. Αυτές οι αρτηρίες παρέχουν αίμα πλούσιο σε οξυγόνο στον καρδιακό μυ. Με την πάροδο του χρόνου, οι πλάκες γίνονται πιο σκληρές και στενεύουν τις αρτηρίες, μειώνοντας ή εμποδίζονται τη ροή του αίματος προς την καρδιά. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα όπως πόνο στο στήθος (στηθάγχη), έμφραγμα του μυοκαρδίου (καρδιακή προσβολή) ή ακόμη και σε αιφνίδιο θάνατο.

Η αθηροσκλήρωση εξελίσσεται με την πάροδο των ετών σε τέσσερα βασικά στάδια:

1. Ενδοθηλιακή βλάβη και ανοσολογική αντίδραση: Η βλάβη στο τοίχωμα της αρτηρίας (ενδοθήλιο) πυροδοτεί φλεγμονή καθώς τα λευκά αιμοσφαίρια αντιδρούν στον τραυματισμό.
2. Σχηματισμός λιπαρών ραβδώσεων: Κίτρινες ραβδώσεις νεκρών αφροκυττάρων (λευκά αιμοσφαίρια που καταναλώνουν χοληστερόλη) σχηματίζονται στο σημείο του τραυματισμού, προκαλώντας περαιτέρω βλάβη.
3. Ανάπτυξη πλάκας: Στρώματα υπολειμμάτων και νεκρών κυττάρων συσσωρεύονται, σχηματίζοντας μια πλάκα με ινώδες κάλυμμα. Αυτό στενεύει την αρτηρία, μειώνοντας τη ροή του αίματος.
4. Ρήξη ή διάβρωση της πλάκας: Το ινώδες κάλυμμα μπορεί να σπάσει (ρήξη) ή τα περιβάλλοντα ενδοθηλιακά κύτταρα να φθαρούν (διάβρωση), οδηγώντας σε σχηματισμό θρόμβου αίματος. Αυτό μπορεί να εμποδίσει τη ροή του αίματος, προκαλώντας καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό επεισόδιο.

Αιτίες και παράγοντες κινδύνου για στεφανιαία αθηροσκλήρωση

Η στεφανιαία αθηροσκλήρωση μπορεί να προκληθεί τόσο από παράγοντες που μπορούν να αλλάξουν όσο και από εκείνους που είναι αδύνατο να αλλάξουν. Αναλυτικότερα, οι παράγοντες κινδύνου που δεν μπορούν να αλλάξουν είναι:

• Ηλικία, καθώς ο κίνδυνος στεφανιαίας αθηροσκλήρωσης αυξάνεται με την ηλικία, καθώς οι αρτηρίες σκληραίνουν φυσιολογικά με την πάροδο του χρόνου.
• Οικογενειακό ιστορικό πρόωρης καρδιαγγειακής νόσου.

Οι παράγοντες κινδύνου που μπορούν να αλλάξουν είναι:

• Η διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λίπη, τρανς λιπαρά και ζάχαρη
• Το κάπνισμα, το οποίο καταστρέφει το ενδοθήλιο και επιταχύνει το σχηματισμό πλάκας.
• Η έλλειψη άσκησης.
• Η υπέρταση.
• Η υψηλή χοληστερόλη
• Ο διαβήτης
• Το μεταβολικό σύνδρομο

Συμπτώματα της στεφανιαίας αθηροσκλήρωσης

Η στεφανιαία αθηροσκλήρωση συνήθως δεν εμφανίζει συμπτώματα μέχρι η αρτηρία να είναι φραγμένη σε ποσοστό 70% και άνω. Πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι έχουν συσσώρευση πλάκας έως ότου αντιμετωπίσουν κάποιο επείγον ιατρικό περιστατικό, όπως καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό επεισόδιο. Τα συμπτώματα, όταν εμφανιστούν, συνήθως περιλαμβάνουν:

• Αίσθημα πίεσης ή πόνου στο στήθος, που μπορεί να προκύψει από σωματική δραστηριότητα ή άγχος.
• Δύσπνοια.
• Κόπωση.
• Πόνος στην πλάτη, τους ώμους, τον αυχένα, τα χέρια ή την κοιλιά.
• Αίσθημα ζάλης.
• Αίσθημα παλμών της καρδιάς.
• Ναυτία ή εμετός που μπορεί να αισθάνεστε σαν δυσπεψία.

Η στεφανιαία αθηροσκλήρωση μπορεί να προσεγγισθεί διαγνωστικά με:

• Εξετάσεις αίματος, για τη μέτρηση των επιπέδων χοληστερόλης, τριγλυκεριδίων και δεικτών φλεγμονής.
• Τεστ κόπωσης, το οποίο αξιολογεί πόσο καλά λειτουργεί η καρδιά κατά τη διάρκεια σωματικής άσκησης ή στρες.
• Ηλεκτροκαρδιογράφημα, για την ανίχνευση μη φυσιολογικού καρδιακού ρυθμού.
• Σπινθηρογράφημα καρδιάς ή αξονική τομογραφία με σκιαγραφικό, για την παρακολούθηση της ροής του αίματος στην περιοχή κοντά στην καρδιά
• Επεμβατική στεφανιογραφία, μια τεχνική απεικόνισης που αποκαλύπτει τις συσσωρεύσεις πλάκας που προκαλούν απόφραξη.

Θεραπευτικές επιλογές της στεφανιαίας αθηροσκλήρωσης

Η θεραπεία για τη στεφανιαία αθηροσκλήρωση επικεντρώνεται στη διαχείριση των συμπτωμάτων, την επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου και την πρόληψη των επιπλοκών. Αυτό είναι δυνατό με:

• Αλλαγές στον τρόπο ζωής, υγιεινή διατροφή χαμηλής περιεκτικότητας σε κορεσμένα λίπη και υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες, φρούτα και λαχανικά, τακτική σωματική δραστηριότητα και διακοπή του καπνίσματος.
• Φαρμακευτική αγωγή για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης και της χοληστερόλης, τη διαχείριση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα και την αποτροπή της εμφάνισης θρόμβων στο αίμα.
• Αγγειοπλαστική και τοποθέτηση stent για τη διεύρυνση των στενωμένων αρτηριών, βάσει αυστηρών ιατρικών κριτηρίων.
• Παράκαμψης στεφανιαίας αρτηρίας με χειρουργική μέθοδο (CABG), για την ανακατεύθυνση της ροής του αίματος γύρω από τις φραγμένες αρτηρίες με τη χρήση μοσχευμάτων από άλλα μέρη του σώματος.

Η υγιεινή διατροφή, η τακτική άσκηση, η διακοπή του καπνίσματος,  η διαχείριση του βάρους και οι τακτικές εξετάσεις μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της στεφανιαίας αθηροσκλήρωσης.

Η στεφανιαία αθηροσκλήρωση παραμένει μια από τις κύριες αιτίες καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνησιμότητας παγκοσμίως, ωστόσο πρόκειται για μια κατάσταση που μπορεί σε μεγάλο βαθμό να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί. Μέσω της έγκαιρης διάγνωσης, της τροποποίησης του τρόπου ζωής και των κατάλληλων ιατρικών επεμβάσεων, οι ασθενείς μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο.

Γράφει ο Δημήτριος Βραχάτης, Ειδικός Καρδιολόγος, Διδάκτωρ Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.