Στένωση αορτικής βαλβίδας: Αιτίες, συμπτώματα και θεραπευτικές προσεγγίσεις
Η στένωση αορτικής βαλβίδας ή «αορτική στένωση» ή «στένωση αορτής» είναι μια σοβαρή καρδιακή πάθηση. Όταν στενέψει η αορτική βαλβίδα, όταν δηλαδή το εμβαδό του στομίου της αορτικής βαλβίδας είναι μικρότερο του φυσιολογικού, περιορίζει σημαντικά τη ροή του αίματος από την καρδιά προς το υπόλοιπο σώμα. Η νόσος αφορά κυρίως τους ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας και εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους για την υγεία αν δεν αντιμετωπιστεί, όπως καρδιακή ανεπάρκεια ή και θάνατος.
Φυσιολογικά το στόμιο έχει επιφάνεια 3-4 cm2. Όταν το εμβαδό του στομίου της αορτικής βαλβίδας είναι μικρότερο, τότε γίνεται λόγος για στένωση αορτικής βαλβίδας ή απλά αορτική στένωση.
Η στένωση της αορτικής βαλβίδας, βάσει του εμβαδού του στομίου αυτής μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε:
- Μικρού βαθμού: 1,5 – 2,0 cm2
- Μετρίου βαθμού: 1,0 – 1,5 cm2
- Σοβαρού βαθμού: μικρότερο ή ίσο του 1 cm2
Η αορτική στένωση αποτελεί μία από τις συχνότερες βαλβιδοπάθειες του δυτικού κόσμου. Υπολογίζεται ότι ~20% του πληθυσμού άνω των 65 ετών πάσχουν από στένωση αορτής.
Πώς προκαλείται η στένωση της αορτικής βαλβίδας;
Η εξέλιξη της στένωσης της αορτικής βαλβίδας είναι συνήθως αργή, ενώ συχνά χρειάζονται χρόνια για να εκδηλωθούν τα συμπτώματα. Στους ενήλικες, η πάθηση προκαλείται συνήθως από την ασβεστοποίηση της αορτικής βαλβίδας λόγω ηλικίας, ενώ στα νεότερα άτομα μπορεί να προκύψει από συγγενή δυσμορφία της βαλβίδας (συνήθως δίπτυχη αντί της φυσιολογικής τρίπτυχης) ή από ρευματικό πυρετό, ο οποίος ως αιτία έχει πρακτικά εξαλειφθεί από τις χώρες του δυτικού κόσμου.
Ποιος διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο;
Τα άτομα άνω των 60 ετών διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για στένωση της αορτικής βαλβίδας. Οι παράγοντες κινδύνου είναι παράλληλοι με εκείνους της στεφανιαίας νόσου – όπως το κάπνισμα, η υψηλή αρτηριακή πίεση, η υψηλή χοληστερόλη, η καθιστική ζωή, η παχυσαρκία και ο σακχαρώδης διαβήτης. Η γενετική προδιάθεση παίζει επίσης ρόλο, ιδίως σε άτομα με πρώιμες μορφές της νόσου.
Στένωση αορτικής βαλβίδας και συμπτώματα
Η στένωση της αορτικής βαλβίδας μπορεί στα αρχικά στάδια να μην παρουσιάζει συμπτώματα, τα οποία όμως αναπτύσσονται καθώς η στένωση γίνεται σοβαρή. Τα τυπικά συμπτώματα της πάθησης περιλαμβάνουν:
- Πόνο στο στήθος (στηθάγχη), ο οποίος είναι αποτέλεσμα της μειωμένης ροής του αίματος προς τον καρδιακό μυ.
- Συγκοπή (λιποθυμία), η οποία συχνά προκύπτει από τη μειωμένη ροή αίματος στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια σωματικής δραστηριότητας.
- Καρδιακή ανεπάρκεια και τα συμπτώματά της, όπως δύσπνοια, ιδιαίτερα κατά την άσκηση ή όταν ξαπλώνετε, καθώς και πρήξιμο στα πόδια λόγω συσσώρευσης υγρών.
Η έγκαιρη αναγνώριση αυτών των συμπτωμάτων είναι εξαιρετικά σημαντική προκειμένου να αποφευχθούν ενδεχόμενες σοβαρές επιπλοκές.
Για να διαγνωστεί η στένωση αορτικής βαλβίδας απαιτείται η λήψη πλήρους ιατρικού ιστορικού του ασθενή, φυσική εξέταση και υπερηχοκαρδιογράφημα για την επιβεβαίωσή της. Επίσης μπορεί να χρειαστεί ηλεκτροκαρδιογράφημα για τυχόν ενδείξεις καρδιακής καταπόνησης ή υπερτροφίας της αριστερής κοιλίας, ακτινογραφία θώρακα και μαγνητική τομογραφία καρδιάς, η οποία μπορεί να βοηθήσει στην αξιολόγηση της σοβαρότητας της στένωσης.
Πώς αντιμετωπίζεται η στένωση αορτικής βαλβίδας
Η θεραπεία για τη στένωση αορτικής βαλβίδας εξαρτάται από τη σοβαρότητα της πάθησης και τα συμπτώματα που παρουσιάζει ο εκάστοτε ασθενής. Σε γενικές γραμμές μπορεί να περιλαμβάνει:
- Συντηρητική διαχείριση, συνήθως σε ασυμπτωματικά περιστατικά, αρκεί μόνο η τακτική παρακολούθηση.
- Φαρμακευτική αγωγή, κυρίως για να βοηθήσουν στη διαχείριση συναφών καταστάσεων όπως η υπέρταση, καθώς τα φάρμακα δεν μπορούν να ανακόψουν την εξέλιξη της στένωσης.
- Χειρουργική παρέμβαση, για την οριστική θεραπεία της συμπτωματικής στένωσης της αορτικής βαλβίδας. Οι χειρουργικές επιλογές περιλαμβάνουν την παραδοσιακή αντικατάσταση βαλβίδας ανοικτής καρδιάς και τη διακαθετηριακή αντικατάσταση αορτικής βαλβίδας (TAVR), η οποία είναι λιγότερο επεμβατική και προτιμάται ολοένα και περισσότερο, ιδίως για χειρουργικούς ασθενείς μετρίου – υψηλού κινδύνου. Η TAVR προσφέρει μια βιώσιμη χειρουργική εναλλακτική λύση για ασθενείς που προηγουμένως θεωρούνταν ανεγχείρητοι λόγω άλλων ιατρικών καταστάσεων που μπορεί να συνυπάρχουν.
Μπορεί να προληφθεί η στένωση αορτικής βαλβίδας;
Η πρόληψη της στένωσης αορτικής βαλβίδας είναι δυνατή κυρίως με τη διαχείριση παραγόντων κινδύνου, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση, η υψηλή χοληστερόλη και η αποφυγή του καπνίσματος, το οποίο μπορεί να επιταχύνει την ασβεστοποίηση. Όσοι έχουν γνωστές ανωμαλίες στην βαλβίδα ή διατρέχουν υψηλό κίνδυνο είναι απαραίτητο παρακολουθούνται τακτικά με υπερηχοκαρδιογράφημα.
Η στένωση αορτικής βαλβίδας είναι μια προοδευτική νόσος που μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία ακόμα και να απειλήσει τη ζωή του ασθενούς. Η έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση είναι υψίστης σημασίας για την αποτελεσματική διαχείριση αυτής της πάθησης.
Γράφει ο Δημήτριος Βραχάτης, Ειδικός Καρδιολόγος, Διδάκτωρ Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
