Καρδιακή ανεπάρκεια: τι να προσέχετε

Η καρδιακή ανεπάρκεια, ένα σύνθετο κλινικό σύνδρομο, χαρακτηρίζεται από την αδυναμία της καρδιάς να αντλήσει αίμα επαρκώς για να καλύψει τις ανάγκες του οργανισμού. Η κατάσταση αυτή μπορεί να επηρεάσει τη δεξιά, την αριστερή ή και τις δύο πλευρές της καρδιάς και είναι συνήθως μια χρόνια, προοδευτική διαταραχή, αν και μπορεί επίσης να εμφανιστεί ξαφνικά.

Ένα συνηθισμένο λάθος είναι να συγχέεται η καρδιακή ανεπάρκεια με την καρδιακή ανακοπή ή το έμφραγμα. Ξεκαθαρίζουμε ότι δεν αποτελούν συνώνυμα ούτε καν κοντινές έννοιες (στην ανακοπή σταματά ξαφνικά να χτυπά / στο έμφραγμα αποφράσσεται μία στεφανιαία αρτηρία). Ωστόσο αυτές οι καταστάσεις μπορούν να οδηγήσουν σε καρδιακή ανεπάρκεια ή/και να προκύψουν από αυτήν.

Κατηγορίες καρδιακής ανεπάρκειας

Η καρδιακή ανεπάρκεια γενικά κατηγοριοποιείται με βάση την πλευρά της καρδιάς που επηρεάζεται (δεξιά / αριστερή). Η συχνότερη είναι η αριστερή καρδιακή ανεπάρκεια (και συνήθως αναφέρεται σκέτη ως καρδιακή ανεπάρκεια) και ταξινομείται περεταίρω από κλάσμα εξώθησης. Το κλάσμα εξώθησης είναι εκφράζει σε αριθμό το ποσοστό του όγκου αίματος που εξέρχεται από την αριστερή κοιλία κάθε φορά που αυτή συστέλλεται.  Απλουστευτικά, θα προσπαθήσουμε ακολούθως να κάνουμε την ταξινόμηση:

Βάσει της κοιλότητας που επηρεάζεται κυρίως:

• Αριστερή Καρδιακή ανεπάρκεια: Πρόκειται για την πιο συχνή μορφή καρδιακής ανεπάρκειας, που εμφανίζεται όταν η αριστερή κοιλία δεν αντλεί αποτελεσματικά. Μπορεί να οδηγεί σε συσσώρευση υγρού στους πνεύμονες, προκαλώντας δύσπνοια.
• Δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια: Συχνά εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της αριστερής καρδιακής ανεπάρκειας και προκύπτει όταν η δεξιά κοιλία αποτυγχάνει να αντλήσει αίμα προς τους πνεύμονες. Ως αποτέλεσμα ενδέχεται να συσσωρευτεί υγρό στα άκρα, προκαλώντας οίδημα.

Βάσει του Κλάσματος Εξώθησης

• Καρδιακή ανεπάρκεια με σοβαρά μειωμένο κλάσμα εξώθησης (HFrEF): Χαρακτηρίζεται από κλάσμα εξώθησης της αριστερής κοιλίας μικρότερο από ή ίσο με 40%.
• Καρδιακή ανεπάρκεια ενδιάμεσης βλάβης στο κλάσμα εξώθησης (HFmrEF): Χαρακτηρίζεται από κλάσμα εξώθησης της αριστερής κοιλίας στο εύρος 41-49%.
• Καρδιακή ανεπάρκεια με διατηρημένο κλάσμα εξώθησης (HFpEF): Καλείται ενίοτε επίσης διαστολική ανεπάρκεια. Σε αυτή την περίπτωση η καρδιά συστέλλεται κανονικά (κλάσμα εξώθησης μεγαλύτερο ή ίσο του 50%) είναι γενικά δύσκαμπτη τόσο όταν αδειάζει όσο και όταν γεμίζει με αποτέλεσμα αρνητικές κλινικές συνέπειες.

Αιτίες καρδιακής ανεπάρκειας

Η καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να οφείλεται σε διάφορες υποκείμενες καταστάσεις:

• Στεφανιαία αρτηριακή νόσο:  άλλοτε άλλου βαθμού στενώσεις στις στεφανιαίες αρτηρίες περιορίζουν την παροχή αίματος στον καρδιακό μυ (μειωμένο όγκο σε σχέση με τις ανάγκες).
• Υπέρταση: Η υψηλή αρτηριακή πίεση αυξάνει το φόρτο εργασίας της καρδιάς, οδηγώντας ενδεχομένως σε ανεπάρκεια.
• Καρδιομυοπάθεια: Οι παθήσεις του ίδιου του καρδιακού μυός μπορεί να οδηγήσουν σε εξασθενημένους ή δύσκαμπτους καρδιακούς μύες.
• Παθήσεις των καρδιακών βαλβίδων: Οι μη ορθή λειτουργία των καρδιακών βαλβίδων (στένωση ή ανεπάρκεια) καταπονούν την καρδιά αναγκάζοντάς την να εργάζεται πιο σκληρά.
• Αρρυθμίες: Οι ακανόνιστοι καρδιακοί παλμοί μπορεί να οδηγήσουν σε αναποτελεσματική άντληση της καρδιάς.
• Άλλες αιτίες: Ο διαβήτης, η παχυσαρκία και ορισμένα φάρμακα μπορούν επίσης να συμβάλουν στην καρδιακή ανεπάρκεια.

Συμπτώματα καρδιακής ανεπάρκειας

Τα συμπτώματα της καρδιακής ανεπάρκειας μπορεί να ποικίλλουν από ασθενή σε ασθενή αλλά συχνά περιλαμβάνουν:

• Δύσπνοια, ειδικά κατά τη διάρκεια δραστηριότητας ή όταν ξαπλώνετε.
• Χρόνιο βήχα ή συριγμό, λόγω της συσσώρευσης υγρών στους πνεύμονες.
• Οίδημα στα πόδια, στους αστραγάλους ή στην κοιλιά.
• Κόπωση και αδυναμία από την μειωμένη αιμάτωση των μυών.
• Ακανόνιστος ή γρήγορος καρδιακός παλμός.
• Μειωμένη ικανότητα άσκησης.
• Δύσπνοια κατά το λύγισμα του σώματος για να δέσουμε τα κορδόνια των παπουτσιών

Καρδιακή ανεπάρκεια και παράγοντες κινδύνου

Ορισμένα άτομα διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιακής ανεπάρκειας. Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν:

• Ηλικία: Ο κίνδυνος καρδιακής ανεπάρκειας αυξάνεται με την ηλικία.
• Φύλο:  Οι άνδρες διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι γυναίκες αποκλείονται.
• Καταγωγή: Οι Αφροαμερικανοί έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρδιακή ανεπάρκεια.
• Οικογενειακό ιστορικό και κληρονομικότητα
• Τρόπος ζωής: Κάπνισμα, παχυσαρκία, καθιστική ζωή και διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε λίπη, χοληστερόλη και νάτριο αυξάνουν τον κίνδυνο.

Διάγνωση της καρδιακής ανεπάρκειας

Για τη διάγνωση της καρδιακής ανεπάρκειας είναι απαραίτητη μια σειρά από εξετάσεις. Η διαδικασία για τη διάγνωση περιλαμβάνει λήψη πλήρους ιατρικού ιστορικού και κλινική εξέταση για τον έλεγχο των συμπτωμάτων, αιματολογικές εξετάσεις, ηχωκαρδιογράφημα για την αξιολόγηση του κλάσματος εξώθησης και τον έλεγχο των καρδιακών βαλβίδων, ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ) για τον έλεγχο προβλημάτων καρδιακού ρυθμού, ακτινογραφία θώρακα για να διαπιστωθεί η κατάσταση των πνευμόνων και της καρδιάς καθώς και μαγνητική τομογραφία καρδιάς ή αξονική τομογραφία για λεπτομερή απεικόνιση της δομής της καρδιάς.

Πώς αντιμετωπίζεται η καρδιακή ανεπάρκεια

Η θεραπεία της καρδιακής ανεπάρκειας συχνά περιλαμβάνει ένα συνδυασμό αλλαγών στον τρόπο ζωής, φαρμακευτικής αγωγής και ενδεχομένως επεμβατικών θεραπειών. Οι πιο συνηθισμένοι τρόποι αντιμετώπισης περιλαμβάνουν:

• Αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως τροποποίηση της διατροφής, άσκηση και διακοπή του καπνίσματος.
• Φαρμακευτική αγωγή, όπως αναστολείς ΜΕΑ, β-αναστολείς, διουρητικά και ανταγωνιστές αλδοστερόνης – αποτελούν την κλασική θεραπεία. Σήμερα έχουμε στη διάθεση μας νεότερα μόρια όπως οι αναστολείς νεπριλυσίνης και οι αναστολείς SGLT2, τα οποία έχουν εντυπωσιακά αποτλέσματα.
• Χειρουργικές επιλογές. Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να εξεταστούν επεμβατικές διαδικασίες όπως η επιδιόρθωση ή αντικατάσταση βαλβίδας, η χειρουργική (ή διαδερμική) επέμβαση επαναγγείωσης (είτε bypass ή αγγειοπλαστική), ή  σε ακραίες περιπτώσεις η μεταμόσχευση καρδιάς.
• Συσκευές, όπως οι απινιδωτές ή οι συσκευές καρδιακού επανασυγχρονισμού (CRT) με ή χωρίς απινιδωτική λειτουργία.

Συμβουλές πρόληψης

Η πρόληψη της καρδιακής ανεπάρκειας περιλαμβάνει τη διαχείριση των παραγόντων κινδύνου. Πιο αναλυτικά:

• Ελέγξτε την υπέρταση και τα επίπεδα χοληστερόλης.
• Διατηρήστε ένα υγιές βάρος.
• Ακολουθείτε τακτική σωματική δραστηριότητα.
• Διατροφή χαμηλή σε λιπαρά και πλούσια σε φρούτα και λαχανικά.
• Αποφύγετε ή διακόψτε το κάπνισμα.
• Διαχειριστείτε το στρες.
• Τακτικές εξετάσεις.

Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι μια σοβαρή ιατρική κατάσταση που απαιτεί έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση. Η πολυπλοκότητά της απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που περιλαμβάνει αλλαγές στον τρόπο ζωής, φαρμακευτική αγωγή και, σε ορισμένες περιπτώσεις, χειρουργική επέμβαση. Η πρόληψη επικεντρώνεται στον έλεγχο των παραγόντων κινδύνου και σε ένα πιο υγιεινό τρόπο ζωής. Η έγκαιρη ανίχνευση και θεραπεία μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής όσων ζουν με καρδιακή ανεπάρκεια.

Γράφει ο Δημήτριος Βραχάτης, Ειδικός Καρδιολόγος, Διδάκτωρ Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.