Μυοκαρδίτιδα: αίτια, συμπτώματα και θεραπεία

Η μυοκαρδίτιδα είναι μια φλεγμονώδης κατάσταση που επηρεάζει τον καρδιακό μυ (μυοκάρδιο), μειώνοντας την ικανότητά του να αντλεί αποτελεσματικά το αίμα και οδηγώντας δυνητικά σε απειλητικές για τη ζωή επιπλοκές όπως καρδιακή ανεπάρκεια ή αρρυθμίες. Η μυοκαρδίτιδα παρά το γεγονός ότι είναι σχετικά σπάνια, μπορεί να αναπτυχθεί ξαφνικά και να εξελιχθεί γρήγορα, δυσκολεύοντας τη διάγνωση και την αντιμετώπιση.

Τι είναι η μυοκαρδίτιδα;

Η μυοκαρδίτιδα αναφέρεται σε φλεγμονή του καρδιακού μυός, η οποία μπορεί να προκύψει από λοιμώξεις, ανοσολογικές αντιδράσεις ή έκθεση σε τοξικά περιβάλλοντα. Η φλεγμονή βλάπτει το μυοκάρδιο, διαταράσσοντας τη φυσιολογική λειτουργία του. Η πάθηση μπορεί να παρουσιαστεί με ήπια συμπτώματα, όπως κόπωση και δύσπνοια, ή να κλιμακωθεί σε σοβαρές επιπλοκές ακόμα και αιφνίδιο θάνατο.

Η σοβαρότητα της μυοκαρδίτιδας έγκειται στην απρόβλεπτη πορεία της – ορισμένοι ασθενείς αναρρώνουν πλήρως με την κατάλληλη διαχείριση, ενώ άλλοι αναπτύσσουν χρόνιες καρδιακές παθήσεις που απαιτούν δια βίου φροντίδα.

Οι αιτίες της μυοκαρδίτιδας

Η μυοκαρδίτιδα μπορεί να εξαιτίας διαφόρων παραγόντων όπως:  

• Ιογενείς λοιμώξεις, όπως οι αδενοϊοί, η γρίπη και, πιο πρόσφατα, ο SARS-CoV-2 (COVID-19). Οι ιογενείς λοιμώξεις προκαλούν άμεση βλάβη στα κύτταρα της καρδιάς και πυροδοτούν ανοσολογικές αποκρίσεις που διαιωνίζουν τη φλεγμονή.
• Βακτηριακές, μυκητιασικές και παρασιτικές λοιμώξεις, όπως ο σταφυλόκοκκος και ο στρεπτόκοκκος. Οι μυκητιασικές λοιμώξεις είναι σπανιότερες αλλά μπορεί να εμφανιστούν σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα.
• Αυτοάνοσα νοσήματα, όπως ο λύκος και η ρευματοειδής αρθρίτιδα
• Χημικές ουσίες και φάρμακα, όπως τα φάρμακα χημειοθεραπείας και το βαρέα μέταλλα.
• Αλλεργικές αντιδράσεις σε ορισμένα φάρμακα ή εμβόλια, αν και οι περιπτώσεις αυτές είναι σπάνιες.

Η αποσαφήνιση της αιτίας που προκαλεί τη μυοκαρδίτιδα είναι εξαιρετικά σημαντική καθώς

καθοδηγεί τις θεραπευτικές αποφάσεις και επηρεάζει την πρόγνωση.

Τα συμπτώματα της μυοκαρδίτιδας

Τα συμπτώματα της μυοκαρδίτιδας ποικίλλουν ανάλογα με τη σοβαρότητα της φλεγμονής. Κάποιοι ασθενείς μπορεί να μην εμφανίσουν συμπτώματα ενώ κάποιοι άλλοι μπορεί να εμφανίσουν:

• Ήπια συμπτώματα όπως κόπωση, δυσφορία στο στήθος, αίσθημα παλμών και δύσπνοια κατά τη διάρκεια καθημερινών δραστηριοτήτων.
• Σοβαρά συμπτώματα όπως πόνος στο στήθος (συχνά συγχέεται με καρδιακή προσβολή), που προκύπτει από φλεγμονή του καρδιακού μυός, δύσπνοια η οποία προκύπτει από τη μειωμένη ικανότητα της καρδιάς να αντλήσει αίμα συσσωρεύοντας υγρό στους πνεύμονες, αρρυθμίες που μπορεί να προκαλέσουν ζάλη ή λιποθυμία, κατακράτηση υγρών και επακόλουθο οίδημα στα πόδια, τους αστραγάλους και την κοιλιά λόγω καρδιακής ανεπάρκειας.
• Σε σοβαρές περιπτώσεις, η μυοκαρδίτιδα μπορεί να οδηγήσει σε καρδιογενές σοκ, μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση όπου η καρδιά δεν μπορεί να αντλήσει αρκετό αίμα για να καλύψει τις ανάγκες του οργανισμού.

 Πώς διαγιγνώσκεται η μυοκαρδίτιδα;

Η διάγνωση της μυοκαρδίτιδας είναι δύσκολη λόγω των μη ειδικών συμπτωμάτων της, τα οποία συχνά μιμούνται άλλες καρδιακές ή συστηματικές ασθένειες. Η διαδικασία της διάγνωσης περιλαμβάνει συνήθως λήψη ιατρικού ιστορικού, φυσική εξέταση αλλά και απεικονιστικές εξετάσεις όπως: εξετάσεις αίματος, ηλεκτροκαρδιογράφημα, ηχοκαρδιογράφημα, μαγνητική τομογραφία καρδιάς και ενδομυοκαρδιακή βιοψία.

Πώς αντιμετωπίζεται η μυοκαρδίτιδα

Η θεραπεία της μυοκαρδίτιδας εξαρτάται από τη σοβαρότητα της πάθησης και την υποκείμενη αιτία της. Αν και μια εξατομικευμένη, διεπιστημονική προσέγγιση είναι απαραίτητη, σε γενικές γραμμές μπορεί να περιλαμβάνει:

• Ξεκούραση, για να μπορέσει η καρδιά να ανακάμψει και να αποφευχθεί περαιτέρω βλάβη.
• Διαχείριση των συμπτωμάτων με φάρμακα όπως διουρητικά για τη μείωση της υπερφόρτωσης με υγρά και β-αναστολείς για τον έλεγχο του καρδιακού ρυθμού και της αρτηριακής πίεσης.
• Αντιμετώπιση των υποκείμενων αιτιών της μυοκαρδίτιδας με αντιικά, κορτικοστεροειδή ή αντιβιοτικά, ανάλογα με την περίπτωση.
• Σε σοβαρές περιπτώσεις καρδιακής ανεπάρκειας ή αρρυθμιών, οι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν συσκευές μηχανικής υποστήριξης της κυκλοφορίας, όπως συσκευές υποβοήθησης της κοιλίας (VAD), ή ακόμη και μεταμόσχευση καρδιάς.

Η έγκαιρη παρέμβαση και η στενή παρακολούθηση είναι πολύ σημαντική για την πρόληψη των μακροχρόνιων επιπλοκών.

Για να μειωθεί ο κίνδυνος εμφάνισης της μυοκαρδίτιδας είναι απαραίτητα κάποια προληπτικά μέτρα όπως ο εμβολιασμός για την προστασία από ιογενείς λοιμώξεις όπως η γρίπη και το COVID-19, έγκαιρη αντιμετώπιση των βακτηριακών και ιογενών λοιμώξεων προκειμένου να προληφθούν οι επιπλοκές, περιορισμός του αλκοόλ και προσοχή στη φαρμακευτική αγωγή. Επίσης, ένας υγιεινός τρόπος ζωής με ισορροπημένη διατροφή και τακτική άσκηση, αλλά και ο έλεγχος των παραγόντων κινδύνου όπως η υπέρταση και ο διαβήτης.

Γράφει ο Δημήτριος Βραχάτης, Ειδικός Καρδιολόγος, Διδάκτωρ Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.