Εμφύτευση απινιδωτή: Πότε είναι απαραίτητη;

H εμφύτευση απινιδωτή μπορεί να είναι μία σωτήρια παρέμβαση για τα άτομα που διατρέχουν κίνδυνο αιφνίδιου καρδιακού θανάτου λόγω επικίνδυνων αρρυθμιών. Ένας εμφυτεύσιμος καρδιομετατροπέας –  απινιδωτής (ICD) μπορεί να ανιχνεύσει καρδιακούς ρυθμούς που είναι επικίνδυνοι για τη ζωή των ασθενών και να χορηγήσει ένα διορθωτικό ηλεκτροσόκ για την αποκατάσταση του φυσιολογικού καρδιακού ρυθμού. Ωστόσο, η εμφύτευση απινιδωτή δεν είναι μια γενική λύση, αλλά συνιστάται με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, παράγοντες κινδύνου και κλινικά στοιχεία.

Ο εμφυτεύσιμος καρδιομετατροπέας –  απινιδωτής είναι μια μικρή ηλεκτρονική συσκευή που εμφυτεύεται κάτω από το δέρμα, συνήθως κοντά στην κλείδα. Αποτελείται από μια γεννήτρια παλμών (μπαταρία και υπολογιστή) και καλώδια που εκτείνονται στην καρδιά για την παρακολούθηση της ηλεκτρικής δραστηριότητας. Όταν ο απινιδωτής ανιχνεύει έναν επικίνδυνα ανώμαλο καρδιακό ρυθμό -όπως κοιλιακή ταχυκαρδία ή κοιλιακή μαρμαρυγή – χορηγεί θεραπεία (αντιταχυκαρδιακή βηματοδότηση και αν αυτή είναι αναποτελεσματική τότε προχωρά σε ηλεκτροσόκ) για να επαναφέρει τον καρδιακό ρυθμό. Επιπλέον λειτουργεί και ως βηματοδότης, για την περίπτωση που ο ασθενής πάσχει και από βραδυαρρυθμίες.

Στόχος της εμφύτευσης ενός καρδιομετατροπέα – απινιδωτή δεν είναι απλώς η των συμπτωμάτων, αλλά η πρόληψη της αιφνίδιας καρδιακής ανακοπής, με αποτέλεσμα την απώλεια της κυκλοφορίας και, χωρίς άμεση παρέμβαση, τον θάνατο.

Πότε είναι απαραίτητη η εμφύτευση απινιδωτή;

Η απόφαση σχετικά με την εμφύτευση απινιδωτή λαμβάνεται με ιδιαίτερα εξατομικευμένο τρόπο, ανάλογα με το κλινικό ιστορικό του ασθενούς, την καρδιακή λειτουργία και τον κίνδυνο μελλοντικών αρρυθμιών. Σε γενικές γραμμές η εμφύτευση απινιδωτή είναι απαραίτητη στις ακόλουθες καταστάσεις.

1. Πρωτογενής πρόληψη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η εμφύτευση απινιδωτή πραγματοποιείται για να προλάβει ενδεχόμενη αιφνίδια καρδιακή ανακοπή πριν ακόμα ο ασθενής εμφανίσει κάποια αρρυθμία που θα απειλήσει τη ζωή του. Η πρωτογενής αυτή πρόληψη συνήθως εφαρμόζεται σε άτομα με παθήσεις που αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο, όπως:

• Μειωμένο κλάσμα εξώθησης, δηλαδή όταν η καρδιά με κάθε συστολή αντλεί μειωμένο όγκο αίματος. Οι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια και κλάσμα εξώθησης κάτω του 35% έχουν σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο επικίνδυνων αρρυθμιών και αιφνίδιου καρδιακού θανάτου. Παρά τη φαρμακευτική αγωγή και τις παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής, αυτή η μειωμένη ικανότητα άντλησης ασκεί τεράστια πίεση στην καρδιά, αυξάνοντας τον κίνδυνο αρρυθμιών. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η εμφύτευση απινιδωτή μπορεί να αποβεί σωτήρια για τη ζωή.
• Γενετικές ή συγγενείς καταστάσεις, όπως υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, μπορεί να προκαλέσουν ηλεκτρικές ανωμαλίες που αυξάνουν την πιθανότητα αιφνίδιων καρδιακών επεισοδίων. Ένας εμφυτεύσιμος καρδιομετατροπέας –  απινιδωτής μπορεί να συνιστάται σε ασθενείς με οικογενειακό ιστορικό αιφνίδιου θανάτου ή σε εκείνους που έχουν επιβιώσει από καρδιακό συμβάν.

2. Δευτερογενής πρόληψη. Ένας εμφυτεύσιμος καρδιομετατροπέας –  απινιδωτής ενδείκνυται επίσης για δευτερογενή πρόληψη, όταν δηλαδή ένας ασθενής έχει ήδη υποστεί μια απειλητική για τη ζωή αρρυθμία ή έχει επιβιώσει από αιφνίδια καρδιακή ανακοπή. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η πιθανότητα υποτροπής είναι υψηλή. Οι ασθενείς που έχουν επανέλθει με ανάνηψη μετά από αιφνίδια καρδιακή ανακοπή διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν άλλο επεισόδιο. Η εμφύτευση απινιδωτή συμβάλλει στην πρόληψη μιας υποτροπής, διορθώνοντας αυτόματα μελλοντικές αρρυθμίες πριν αυτές γίνουν θανατηφόρες. Για ασθενείς που έχουν υποστεί επεισόδια κοιλιακής ταχυκαρδίας ή κοιλιακής μαρμαρυγής που δεν σχετίζονται με προσωρινούς παράγοντες (όπως καρδιακή προσβολή), η εμφύτευση απινιδωτή μπορεί να είναι απαραίτητη για να προλάβει μελλοντικά επεισόδια.

3. Καρδιακή ανεπάρκεια με αρρυθμίες. Σε ορισμένους ασθενείς με προχωρημένη καρδιακή ανεπάρκεια, τα προβλήματα ηλεκτρικής αγωγής μπορεί να προκαλέσουν «μη συγχρονισμένη» συσπάση των καρδιακών διαμερισμάτων, επιδεινώνοντας την κατάσταση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να εμφυτευτεί μια εξειδικευμένη συσκευή γνωστή ως απινιδωτής με δυνατότητα θεραπείας καρδιακού επανασυγχρονισμού. Η συσκευή αυτή δεν χρησιμεύει μόνο ως απινιδωτής αλλά βοηθά και στον συγχρονισμό των συστολών των καρδιακών διαμερισμάτων για τη βελτίωση της απόδοσης και την ανακούφιση των συμπτωμάτων.

Παράγοντες που επηρεάζουν την απόφαση για εμφύτευση απινιδωτή

Η απόφαση για την εμφύτευση απινιδωτή απαιτεί προσεκτική εξέταση διαφόρων παραγόντων:

• Κίνδυνος έναντι οφέλους. Οι πιθανές επιπλοκές από εμφύτευση απινιδωτή περιλαμβάνουν λοίμωξη στο σημείο εμφύτευσης, ακατάλληλα (απρόσφορα) σοκ και τεχνικά προβλήματα. Αυτοί οι κίνδυνοι σταθμίζονται έναντι της πιθανότητας του ασθενούς να εμφανίσει μια απειλητική για τη ζωή αρρυθμία.
• Ποιότητα ζωής. Η λήψη ενός εμφυτεύσιμου καρδιομετατροπέα –  απινιδωτή μπορεί να έχει επηρεάσει ψυχολογικά τον ασθενή σε σημαντικό βαθμό. Ο φόβος ενός ηλεκτρικού σοκ μπορεί να προκαλέσει άγχος στους ασθενείς, ενώ η διαβεβαίωση της προστασίας από αιφνίδιο θάνατο μπορεί να προσφέρει ψυχική ηρεμία.
• Ηλικία και συννοσηρότητες. Για τους ηλικιωμένους ή τους ασθενείς με σημαντικές προϋπάρχουσες ιατρικές παθήσεις, ο κίνδυνος ης χειρουργικής επέμβασης και της διαχείρισης της συσκευής μπορεί να αντισταθμίζουν τα οφέλη της εμφύτευσης απινιδωτή. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι επιλογές παρηγορητικής φροντίδας μπορεί να είναι πιο κατάλληλες.

Ζωή μετά την εμφύτευση απινιδωτή

Η ζωή μετά από την εμφύτευση απινιδωτή απαιτεί προσαρμογές στον τρόπο ζωής και τακτική παρακολούθηση. Συστήνεται στους ασθενείς:

• Να αποφεύγουν την έκθεση σε ισχυρά μαγνητικά πεδία (όπως τα μηχανήματα μαγνητικής τομογραφίας), εκτός εάν η συσκευή τους είναι συμβατή (οι νεώτερες συσκευές είναι συμβατές – συζητήστε με τον καρδιολόγο σας πριν την εμφύτευση για αυτό το θέμα).
• Να ελέγχουν τακτικά τη συσκευή για την παρακολούθηση της διάρκειας ζωής της μπαταρίας και τη διασφάλιση της σωστής λειτουργίας.
• Να προσέχουν συμπτώματα όπως ζάλη, πόνο στο στήθος ή αίσθημα παλμών, τα οποία μπορεί να υποδηλώνουν υποτροπή της αρρυθμίας.

Η εμφύτευση απινιδωτή αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την πρόληψη του αιφνίδιου καρδιακού θανάτου, ιδίως σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια, γενετικές παθήσεις ή ιστορικό επικίνδυνων αρρυθμιών. Η απόφαση για την εμφύτευση ενός απινιδωτή λαμβάνεται μετά από προσεκτική αξιολόγηση των ατομικών παραγόντων κινδύνου, των υποκείμενων παθήσεων και των συνολικών στόχων υγείας και τρόπου ζωής του ασθενούς. Παρόλο που η διαδικασία ενέχει ορισμένους κινδύνους, η δυνατότητα διάσωσης της ζωής συνήθως υπερτερεί.

Γράφει ο Δημήτριος Βραχάτης, Ειδικός Καρδιολόγος, Διδάκτωρ Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.