Πώς να διαχειριστείτε τη χοληστερόλη

Η χοληστερόλη θεωρείται γενικά εχθρός της υγείας της καρδιάς, αλλά στην πραγματικότητα είναι ένα απαραίτητο συστατικό του οργανισμού. Παίζει σημαντικό ρόλο στη δομή των κυττάρων, στην παραγωγή ορμονών και στην πέψη. Ωστόσο, όταν προκύψει ανισορροπία στα επίπεδα της χοληστερόλης, ιδιαίτερα όταν τα επίπεδα της «κακής» χοληστερόλης αυξάνονται, μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα, όπως καρδιακές παθήσεις και εγκεφαλικά επεισόδια.

Η αποτελεσματική διαχείριση της χοληστερόλης απαιτεί μια πολύπλευρη προσέγγιση που υπερβαίνει την απλή αποφυγή λιπαρών τροφών. Περιλαμβάνει την κατανόηση του τρόπου λειτουργίας της χοληστερόλης στο σώμα και των παραγόντων κινδύνου, την πραγματοποίηση αλλαγών στον τρόπο ζωής και, σε ορισμένες περιπτώσεις, τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής για τη μείωση του κινδύνου επιπλοκών.

Τι είναι η χοληστερόλη

Η χοληστερόλη είναι μια λιπαρή ουσία που βρίσκεται σε κάθε κύτταρο του σώματος. Μεταφέρεται μέσω της κυκλοφορίας του αίματος από τις λιποπρωτεΐνες, οι οποίες καθορίζουν αν η χοληστερόλη είναι χρήσιμη ή επιβλαβής για την υγεία. Διακρίνεται σε:

• LDL χοληστερόλη («κακή χοληστερόλη»). Η λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας (LDL) χαρακτηρίζεται ως επιβλαβής επειδή μεταφέρει χοληστερόλη στις αρτηρίες. Η περίσσεια LDL μπορεί να προκαλέσει τη συσσώρευση λιπαρών εναποθέσεων, στενεύοντας τα αιμοφόρα αγγεία και αυξάνοντας τον κίνδυνο αθηροσκλήρωσης, καρδιακών προσβολών και εγκεφαλικών επεισοδίων.
• HDL χοληστερόλη («καλή χοληστερόλη»). Η λιποπρωτεΐνη υψηλής πυκνότητας (HDL) λειτουργεί ως σύστημα καθαρισμού, μεταφέροντας την περίσσεια χοληστερόλης μακριά από τις αρτηρίες και πίσω στο ήπαρ, όπου επεξεργάζεται και απομακρύνεται από το σώμα. Τα υψηλότερα επίπεδα της HDL συνδέονται με χαμηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων.
• Τριγλυκερίδια. Αν και δεν αποτελούν τύπο χοληστερόλης, τα τριγλυκερίδια είναι μια άλλη μορφή λίπους στο αίμα που συμβάλλει σε καρδιακές παθήσεις όταν βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα. Τα υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων συνδέονται συνήθως με την παχυσαρκία και τον διαβήτη.

Η ισορροπία μεταξύ αυτών των διαφορετικών τύπων χοληστερόλης είναι αυτή που καθορίζει τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων.

Ο ρόλος της διατροφής στη διαχείριση της χοληστερόλης

Μια από τις απόψεις που έχει λανθασμένα επικρατήσει είναι ότι η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε χοληστερόλη αυξάνει άμεσα τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα. Ωστόσο, παρόλο που η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο, στην ουσία οι τύποι των λιπών και των υδατανθράκων που καταναλώνει κάποιος είναι εκείνοι που επηρεάζουν περισσότερο.

Πώς η διατροφή επηρεάζει τα επίπεδα χοληστερόλης

• Κορεσμένα και τρανς λιπαρά. Βρίσκονται στο κόκκινο κρέας, τα γαλακτοκομικά με πλήρη λιπαρά, τα τηγανητά και τα επεξεργασμένα σνακ και αυξάνουν τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης. Ωστόσο, δεν είναι όλα τα κορεσμένα λίπη ίδια – ορισμένες πηγές, όπως οι ξηροί καρποί και ορισμένα γαλακτοκομικά προϊόντα, έχουν ουδέτερη ή και ευεργετική επίδραση.
• Εξευγενισμένοι υδατάνθρακες και σάκχαρα. Η υπερβολική κατανάλωση λευκού ψωμιού, αρτοσκευασμάτων και ζαχαρούχων ποτών αυξάνει τα επίπεδα τριγλυκεριδίων και μειώνει την HDL χοληστερόλη, αυξάνοντας τον κίνδυνο καρδιοπάθειας.
• Υγιεινά λίπη και φυτικές ίνες. Τα ακόρεστα λίπη που βρίσκονται στο ελαιόλαδο, τους ξηρούς καρπούς και τα λιπαρά ψάρια συμβάλλουν στη βελτίωση της ισορροπίας των επιπέδων χοληστερόλης. Οι φυτικές ίνες από βρώμη, όσπρια και φρούτα δεσμεύουν τη χοληστερόλη στο πεπτικό σύστημα, μειώνοντας την απορρόφησή της στην κυκλοφορία του αίματος.

Μια μεσογειακού τύπου διατροφή -πλούσια σε λαχανικά, υγιεινά λίπη και άπαχες πρωτεΐνες- έχει αποδειχθεί σταθερά ότι βελτιώνει το προφίλ της χοληστερόλης και μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων.

Ο ρόλος της άσκησης στη διαχείριση της χοληστερόλης

Η σωματική δραστηριότητα έχει άμεσο και μετρήσιμο αντίκτυπο στα επίπεδα χοληστερόλης. Αυξάνει την HDL χοληστερόλη, ενώ συμβάλλει στη ρύθμιση της LDL και των τριγλυκεριδίων. Αλλά τα οφέλη της άσκησης δεν αφορούν μόνο τα επίπεδα της χοληστερόλης. Η άσκηση βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος, ενισχύει τη μεταβολική λειτουργία και μειώνει τη συστηματική φλεγμονή, συμβάλλοντας στην καλή υγεία της καρδιάς.

Γιατί η άσκηση είναι σημαντική για την ισορροπία των επιπέδων χοληστερόλης;

• Η τακτική σωματική δραστηριότητα ενθαρρύνει το σώμα να χρησιμοποιεί το αποθηκευμένο λίπος για ενέργεια, μειώνοντας τα τριγλυκερίδια.
• Βοηθά στη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα, μειώνοντας τον κίνδυνο διαβήτη, ο οποίος συνδέεται στενά με την υψηλή χοληστερόλη και τις καρδιακές παθήσεις.
• Η αερόβια δραστηριότητα βελτιώνει την ελαστικότητα των αρτηριών, συνεπώς γίνονται πιο ανθεκτικές στις βλάβες που προκαλούνται από τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης.

Οι ειδικοί συστήνουν τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας άσκησης την εβδομάδα, αλλά ακόμη και μικρότερα διαστήματα κίνησης κατά τη διάρκεια της ημέρας,  όπως το να ανεβαίνετε τις σκάλες αντί για το ασανσέρ ή να περπατάτε αντί να οδηγείτε, μπορούν επίσης να βοηθήσουν.

Ο ρόλος των τακτικών ελέγχων στη διαχείριση της χοληστερόλης

Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους της υψηλής χοληστερόλης είναι ότι δεν έχει συμπτώματα μέχρι να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα, όπως μια καρδιακή προσβολή ή ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Οι τακτικές εξετάσεις είναι απαραίτητες για τον εντοπισμό και τη διαχείριση ενδεχόμενων ανισορροπιών στα επίπεδα της χοληστερόλης πριν προκαλέσουν μη αναστρέψιμα προβλήματα.

Οι υγιείς ενήλικες πρέπει να ελέγχουν τη χοληστερόλη τους σε πιο αραιά διαστήματα ενώ τα άτομα με παράγοντες κινδύνου (όπως η παχυσαρκία, ο διαβήτης, το κάπνισμα ή το οικογενειακό ιστορικό καρδιακής νόσου) θα πρέπει να εξετάζονται συχνότερα. Όσοι λαμβάνουν ήδη φαρμακευτική αγωγή για τη μείωση της χοληστερόλης θα πρέπει να εξετάζονται τακτικά για να παρακολουθούν την αποτελεσματικότητα της θεραπείας και να την προσαρμόζουν, εάν κριθεί απαραίτητο. 

Ο ρόλος της φαρμακευτικής αγωγής στη διαχείριση της χοληστερόλης

Για ορισμένα άτομα, ιδιαίτερα για εκείνα με κληρονομικά προβλήματα με τη χοληστερόλη (όπως η οικογενής υπερχοληστερολαιμία) οι αλλαγές στον τρόπο ζωής από μόνες τους μπορεί να μην είναι αρκετές για να μειώσουν τη χοληστερόλη σε ασφαλή επίπεδα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η φαρμακευτική αγωγή καθίσταται απαραίτητη.

Η πιο συνηθισμένη θεραπεία είναι οι στατίνες, οι οποίες δρουν αναστέλλοντας ένα ένζυμο στο ήπαρ που είναι υπεύθυνο για την παραγωγή χοληστερόλης. Μειώνουν την LDL χοληστερόλη και σταθεροποιούν την πλάκα στις αρτηρίες, μειώνοντας τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικών επεισοδίων. Υπάρχουν και άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται είτε γιατί κάποιοι άνθρωποι μπορεί να μην ανταποκρίνονται στις στατίνες είτε για να μειωθούν τα τριγλυκερίδια. 

Η φαρμακευτική αγωγή είναι αποτελεσματική ωστόσο δεν πρέπει να αντικαθιστά τον υγιεινό τρόπο ζωής.

Με αλλαγές στον τρόπο ζωής, την διατροφή, την σωματική άσκηση, τις τακτικές εξετάσεις και, όταν χρειάζεται, τη φαρμακευτική αγωγή, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι σε θέση να ελέγξουν τα επίπεδα της χοληστερόλης τους και να βελτιώσουν την υγεία τους συνολικά.

Θέλετε να μάθετε περισσότερα; Διαβάστε τα παρακάτω άρθρα μας:

• Χοληστερόλη: 9 πράγματα που μπορεί να μην γνωρίζετε.
• Πώς να κατεβάσω τη χοληστερίνη χωρίς φάρμακα;
• Δυσλιπιδαιμία – Γενικές Πληροφορίες.

Γράφει ο Δημήτριος Βραχάτης, Ειδικός Καρδιολόγος, Διδάκτωρ Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.